Yakın Gelecek Deprem Tespit Teknolojisi (*)

• 25 Mayıs 2023

Depremler, hem ölü sayısı hem de ekonomik kayıp açısından diğer afetler arasında en yıkıcı doğal afet olmuştur. Aylık ortalama olarak meydana gelen yıkıcı depremler, dünya genelinde sosyal ve ekonomik hayatın yıkımına ve aksamasına neden olmaktadır. Bu nedenle, 1900’lerden başlayarak, depremlerin 5 milyondan fazla ölüme ve benzeri görülmemiş miktarda ekonomik kayba neden olduğu açıklanmaktadır.

Ancak durumun ciddiyetine rağmen hala algılayıcılar vasıtası ile önceden tespit yönünde bir çözüm getirilmemiş vaziyettedir. Bilim adamları, “ Bir sonraki deprem ne zaman olacak? ” sorusuna “belki bugün veya on bin yıl sonra” şeklinde ucu açık cevap verebilmektedirler. Bu durum, deprem tespiti için sadece sismolojik yaklaşımın işe yaramadığını ve bunun ötesine geçilmesi gerektiğini göstermektedir.

Depremi anlamaya yönelik hâkim yaklaşımın yetersizliğinden yola çıkarak, depreme hazırlık fiziksel sürecini küresel bir süreç olarak algılayan daha ileri bir bilimsel bakış açısı gerekmektedir. Bu yönde gerçekleştirilen çalışmalardan bir tanesi dünyanın çekirdeğinden güneş sistemine kadar meydana gelen bir elektriksel faaliyetler sisteminin sürekli olarak takip edilmesi teorisine dayanılarak yürütülmektedir.

Farklı disiplinler arası bilimsel bilginin veri etiketlemesi ve analizi ile birleştirilmesi ile depremlerin öncesinde ve oluşma anında oluşturduğu elektriksel değişimler takip edilerek depremlerin nedenleri anlaşılabilmesi için kuvvetli dayanaklar elde edilebilmektedir.

Bu amaçla elektriksel değişimlerin izlenebilmesi amacıyla gerekli enstrümantasyonun geliştirilmesi ve sensörler vasıtası ile verilerin kaydedilerek gözlemlenmesi 30 yılı aşkın süredir çalışılmaktadır (Cosmetecor).

Dünyada yaklaşan her büyük depremin verileri bu sensörler kullanılarak kayıt altına alınmış ve veri analizi ile akademik düzeyde araştırma ve deneyler yapılmıştır. Elde edilen tarihsel veri serilerinden yararlanarak, kurulan istasyonların kurulan bölgelerde yaklaşan depremleri hassas bir şekilde tespit edilmesini sağlayan algoritmalar geliştirilmiştir. Bu çalışma ile yaklaşmakta olan depremin konumunu (merkez üssü), büyüklüğünü ve belirli zaman penceresini (3 saate kadar) 23 gün önceye kadar tespit edilebilmektedir.

(*) Bu yazı KAREL’den Alper SARIKAN ve Mahmut Altuğ Yardımcı tarafından “Elektriksel Değişimlerin Gözlemlenmesi ile Depremlerin Önceden Tespit Edilme” konusundaki çalışmasından alınmıştır.

Çalışmanın tamamı için linki tıklayın.